Brucella grubu bakterilerden ileri gelen hastalıklara Brusella (Brucellosis) adı verilir. Halk arasında peynir hastalığı olarak ta bilinir. Sığır koyun keçi gibi hayvanlarda özellikle ana rahmi, meme ve testis gibi genital organlara yerleşerek yavru atmalara ve kısırlığa neden olan bulaşıcı ve zoonoz (hayvandan insana bulaşan) bir hastalıktır. Brucellosis hayvandan insana bulaştığı için son derece dikkat edilmesi gereken önemli bir hastalıktır.
İnsanlara bulaşmasının en önemli nedeni süt ve süt ürünlerinin kaynatılmadan tüketilmesi bazen de enfekte hayvanın yavru suları ile temas edilmesidir. Hayvandan hayvana bulaşmasının büyük çoğunluğu da enfekte yavru zar ve sularının bulaştığı yem, ot vemeradan ağız yoluyla almasıyla bulaşır.
İnsanlarda dalgalı yüksek ateş, eklemlerde ve genital organlarda yangı (iltihaplanma) ile belirtileri ortaya çıkar. Hasta hayvanlarla ve enfekte materyel ile yakın temas durumunda bulunan hayvan bakıcıları, sağıcılar, kasaplar ve özellikle de veteriner hekim, veteriner sağlık teknisyenleri için hastalık riski çok yüksektir.
Sığırlarda brucellosis etkeni brucella abortus koyun ve keçilerde brucella mellitensis bakterisidir. Bu bakteriler enfekte boğa, koç ve tekelerle, dişilerin yavru sularıyla, hasta hayvanların sütleriyle, enfekte yavru zar ve sularının bulaştığı yem, otlarla vücuda girer ve kan dolaşımına karışarak tüm vücuda yayılır. Hastalığın bulaşmasından sonra bir iki ay içinde herhangi bir klinik belirti görülmez ancak hasta hayvan gebe kaldığında hastalık belirtileri ortaya çıkar. Brucella abortus bakterisi rahim mokuzasında hızla çoğalır ve fötusu enfekte eder. Fötus ölür ve yavru atma (abort) meydana gelir. Hasta ineklerde gebeliğin son üçte birlik dönemden itibaren yavru atmalar başlar. Yaşlı ineklerde bu oran düşük olmasına rağmen, ilk doğumunu yapan düveler ve sürüye sonradan alınan ineklerin çoğunluğu yavru atar. Yavru atan ineklerde yaygın olarak eşini atamama ve hızlı seyreden vakalarda rahim iltihabına bağlı olarak ölüm , yavaş seyreden vakalarda kısırlık ortaya çıkabilir.
Yavru atan hayvanlar brucellosis yönünden tahlil edilmeyip damızlık olarak kullanılmaya devam edildiğinde sonraki yıllarda atık olmadan yavru doğabilir fakat doğan hayvanlar brucella yönünden pozitiftir ve hastalığın taşıyıcısıdır. Bu nedenle hastalığın bulaşma ve yayılmasında büyük rol oynar. Boğalarda ise testisler iltihaplanır tek veya çift taraflı büyüyerek ağrılı bir şişlik oluşturur. Sığır, koyun ve keçilerde brucellosis yavru atma, genital organlarda iltihaplanmalar, süt verimindeki düşüşle ağır ekonomik kayıplar oluşturur.
Brucellosis ineklerde koyunlarda ve keçilerde yavru atma ve kısırlık boğa, koç ve tekelerde testis iltihabından başka bir klinik bulguya rastlanmaz. Hastalığın kesin teşhisi yeni atılmış yavrulardan alınan marazi madde ve enfekte hayvanlardan kan, serum, vajinal sıvı, vajinal swap, plasentadan alınan numunelerle yapılan laboratuvar muayeneleri sonucu konur.
Brucellosis olaylarında tedavi yapılmaz. Enfekte ve taşıyıcı oldukları tespit edilen hayvanlar şartlı kesime sevk edilir.
Brusella Hastalığından Korunmak İçin ;
1. Hasta hayvanların sürüden hızlı bir şekilde ayrılması, fötus ve yavru zarlarının gömülerek imha edilmesi.
2. Süt ve süt ürünlerinin pastörize edilerek veya kaynatılarak tüketilmesi.
3. Dişi buzağıların 3-9 aylık devrede ''S-19'' aşısıyla aşılanması.
4. 3 aydan büyük dişi kuzu ve oğlakların ''Rew-1 Brucella mellitensis''aşısıyla aşılanması.
5. İneklerin döllenmesinde suni tohumlamanın artırılması.
6. Suni tohumlama imkanı olmayan yerlerde her işletmenin kendine ait hastalıktan ari damızlık boğa, koç ve teke bulundurması ve her yıl bu hayvanları elden çıkararak yeni damızlık erkek hayvan bakılması.
7. Üreticilerin ve teknik personelin eğitilmesi.
8. Hayvanların kayıt, tescil ve hareketlerinin tam olarak kontrol altına alınması hastalığın önlenmesinde alınacak tedbirler olarak söylenebilir.
Unutulmaması gereken en önemli konu ise yavru atığı şekillendiğinde ivedilikle İl/ İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine haber verilmesidir.